Maalesef kullandığımız her kritik donanımda aksayan, zincirin zayıf halkası olarak adlandırabileceğimiz bir şeyler var. Telefonlarımızda batarya, kameralarımızda optikler veya dizlerimizde çapraz bağlar zaman içinde sıkıntı çıkarmaya oldukça muktedirler bildiğiniz gibi.
Oyuncular için bu sıkıntının en belirgin adı ise double-click veya çift tıklama olarak adlandırdığımız fenomen. Klavyelerimiz, oyuncu farelerimiz, hatta direksiyon setlerinin üzerindeki düğmeler bile zaman içinde belli sebeplerden ötürü bastığınızı algılamamak veya her basışta iki kez işlemek gibi deneyiminizi rezil eden bir durumla karşılaşmanıza yol açabiliyor. Gelin, bu sorun neden vuku buluyor ve nasıl çözebiliriz (fareyi servise göndermek dışında) üzerinde biraz konuşalım.
Double-Click neden oluyor?
Oyuncu faresi ve klavyelerdeki double-click (çift tıklama) sorunu genellikle donanımsal (%90) veya yazılımsal kaynaklı (%10) oluyor.
- Donanımsal Aşınma (Switch Problemleri):
Oyuncu farelerinde kullanılan mekanik switchler (örneğin, Omron switchler) kullanım sonucu zamanla aşınıyor, haliyle her biri için (Kailh GM4.0 fare switchleri – 60 milyon, Omron D2FC-F-7N 20 milyon tıklama ömrü, gibi) belirlenmiş bir sorun çıkartma öncesi ortalama ömür değeri var. Bu aşınma, switch’in içindeki metal kontakların zamanla yıpranması veya kirlenmesiyle meydana gelmekte. Tek bir tıklamada switch, iki kez temas kaydedebilir ve bu da istem dışı çift tıklama (double-click) olarak algılanır. - Kalitesiz veya Kusurlu Donanım:
Ucuz veya düşük kaliteli farelerde kullanılan markasız switchler, hassasiyet ve dayanıklılık açısından yetersiz olabilir. Bu da jet hızıyla çift tıklama sorununa yol açabilir. Günümüzde bu kalitesiz switchlere gelmek için piyasadaki en leş, en berbat fare ve klavyeleri almanız gerekiyor, giriş seviyesi ürünler bile yeterince kaliteli artık. - Kir ve Toz Birikimi:
Fare veya klavyenin içine giren toz, kir veya diğer partiküller, switchlerin düzgün çalışmasını engelleyerek yanlış sinyaller göndermesine neden olabiliyor. Bu optik switchlerde veya hall-effect sensörlerde çok nadir yaşanan double-click veya drift probleminin de en önemli sebepleri arasında. - Yazılımsal Sorunlar:
- Sürücü/Yazılım Hataları: Fare veya klavyenin sürücüsü ya da yazılımı, tıklamaları yanlış algılayabilir veya yanlış yapılandırılmış olabilir. Örneğin, bazı oyuncu farelerinde yazılım üzerinden tıklama hassasiyeti ayarlanabilir ve bu ayarlar yanlış yapılandırıldığında double-click sorunu ortaya çıkabilir.
- İşletim Sistemi Ayarları: İşletim sisteminin (Windows, macOS vb.) fare ayarlarında çift tıklama hızı yanlış ayarlanmışsa, tek tıklama çift tıklama gibi algılanabilir.
- Debounce Süresi Sorunları:
Mekanik switch’lerde, temas anında küçük titreşimler (bounce) oluşur. Üreticiler, bu titreşimleri filtrelemek için bir “debounce” süresi belirler. Eğer bu süre çok kısa veya hatalı ayarlanmışsa, tek bir tıklama birden fazla sinyal olarak algılanabilir. Bu yüzden farenizin veya klavyenizin ayarlarında eğer varsa Debounce Rate’i doğru konfigüre etmenizi öneririm. Altına düşmemeniz gereken değer farelerde 4ms, mekanik switch yerine optik switch varsa 1ms de yapabilirsiniz, sorun yok. - Yüksek Polling Rate veya Kablo/USB Sorunları:
Buna şahsen hiç tanık olmadım ama pratikte mümkün. Oyuncu farelerinde yüksek polling rate (örneğin, 4000Hz) veya USB bağlantısındaki sorunlar, sinyallerin yanlış algılanmasına neden olabilir. Kablo hasarı ya da zayıf USB bağlantısı da bu sorunu tetikleyebilir.
Peki bu sorunu nasıl çözeceğiz?
Garantisi devam eden bir ürün ise işin yazılım tarafından başlamamız gerekiyor. Mekanik switchlere sahip bir fare ise debounce rate’i 4ms’den daha hızlı bir değere tanımlanmadığından emin olun. Optik switch ise 1ms – 2ms de yapabilirsiniz, problem yok.
Bu ayarı yaptıktan sonra devicetests.com gibi bir sitede double-click testlerini yapabilirsiniz. Eğer sorun devam ediyorsa ve ürünün garantisi varsa garantiye göndermek isteyebilirsiniz zira devamında anlatacaklarımız ürünün garantisini bozacaktır.
Klavelerde;
Mekanik klavyeler;
-Klavyelerde double-click yaşıyorsanız muhtemelen membran (güzel bir temizlik yapmak dışında yapabileceğiniz pek bir şey yok) veya mekanik switchlidir. Mekanik switchleriniz eğer hotswap özellikli ise tüm klavyeyi söküp güzel bir temizlik yaptıktan sonra tekrar monte edebilirsiniz. Eğer problem temizlik kaynaklı ise, PCB’ye sıvı sızması gibi bir talihsizlik yaşamadıysanız sorun büyük ihtimalle çözülecektir. Eğer sorun çözülmediyse karşınızda iki seçenek kalıyor.
Bir temizleyici sıvı (%70 izopropil alkol, %30 su) veya nüfuz edici sıvı (WD40) ile aksayan switche müdahale etmek. Klavyelerde WD40 hiç önermiyorum. Bunun sebebi zamanla toz tutması falan değil (hiç böyle bir sorun yaşamadım) ancak switchin akustiğini tamamen ve kalıcı olarak değiştiriyor olması. O tuşa bastığınızda çıkan ses diğer tuşlardan keskin bir şekilde ayrılacaktır ki bunu hiçbirimiz sevmeyiz.
Optik ve Hall Effect klavyeler
Optik veya manyetik switchli klavyelerde double click pek nadir görülüyor. Optik klavyede sensörün kir veya toz birikimi ile kirlenmesi benzer bir davranışa neden olabiliyor. Veya firmware yazılımındaki bir sorun da çok nadir görülmekle birlikte buna yol açabiliyor.
Hall Effect klavye ve joysticklerde de double click ve drift sorunları oldukça nadir. Bunun ortaya çıkabilmesinin sebepleri genelde kötü Çin kopyalarında bulunan mıknatıs/sektör kombinasyonu veya hall effect sensörünün kalibrasyon problemi oluyor. Bu durumlarda üretilen yanlış sinyaller veya ürünün parazitsel anlamda yoğun bir alanda kullanılması double click benzeri sıkıntılara yol açabiliyor. Hall Effect klavyelerde birden fazla tuşta sorun yaşıyorsanız ve switch değişimi (neredeyse tamamı hotswap) sorunu çözmediyse servis prosedürünü işletmeniz faydalı olacaktır.
Klavyelerde temizlik ve anlattığımız yöntemler sorunu çözmediyse eğer, özellikle de hotswap bir klavye değilse ve lehim konusunda bilgili değilseniz Matfixcustoms, Kdbcables gibi klavye tamir hizmeti veren firmalarla görüşmenizi öneririm.
Farelerde;
En fazla sorun yaşadığımız noktaya geldi sıra. Farelerimiz kendilerine biçilen switch ömürlerinin dolmasını beklemeden double click yapmaya epey müsait bildiğiniz gibi. Özellikle de mekanik switchli farelerde belli switchler (Omron D2FC-F-K 50M, aynısının Razer versiyonu -RZ ve şimdilik yeni çıkan Kailh White Sword 100M, ama sonraki batchlerde düzelecektir) fena halde mimli durumda.
Bu switchlerde double click yaptığınızda artık garanti sona erdiyse öncelikle fareyi açıp bir temizlik yapmanızı öneriyorum ancak klavyenin aksine üflemek ve temizlemek genellikle sorunu çözmüyor. Sorunu çözen şey switch değişimi ve yine yukarıdaki firmalardan yardım alınabilir. Hemen sonra debounce rate ayarlarınıza mutlaka göz atın. 4ms ve üstü olmalı.
Peki, farenizi switch değişimine gönderilebilecek kadar değerli görmüyorsanız ne yapılabilir? Eğer fareniz hayatını kaybetmeden “son bir kez daha çal, Sam!” demek, başka bir şey denemek istiyorsanız bir seçenek daha var.
Bu durumda switchin içine zerk edilen bir miktar izopropil alkol ve özellikle de WD40 sorunu %90 oranında çözüyor, çoğu zaman da kalıcı olarak. Çok fazla şey okumuşsunuzdur bu konuda, işte ürüne, switche zarar veriyor gibi, eminim. Lakin tecrübem bunun aksini söylüyor şimdiye dek. Tozla alakalı bir sorun da yaşamış değilim. Bunlardan WD40 nüfuz edici yalıtkan bir sıvı olduğundan switchten taşarsa temizlemeyi unutmayın.
Bir de hotswap switchli fareler var. Asus’un ROG modelleri epeydir bu şekilde, ayrıca Incott (dışarıdan erişilebilen kasetli sistem) ve Endgame Gear da farklı yöntemlerle bu sorunu çözmeye karar vermiş firmalar. Optik switchlere sahip mouselarda ise double click çok nadir gözükmekte ve genellikle donanımsal bir hatadan kaynaklanıyor. Bu fareler için servis prosedürünün işletilmesi gerekmekte.